1. เด็กกินยังไงก็ไม่อ้วน… ไม่จริง

เคยได้ยินผู้ใหญ่บอกว่า “ตอนเด็กๆ กินไปเถอะ ยังไงก็ไม่อ้วน” จริงไหม

สถานการณ์ ณ ปัจจุบัน เดี๋ยวนี้ไม่จริงแล้ว เพราะเด็กอ้วนสมัยนี้เยอะมากค่ะ โดยเฉพาะในประเทศไทย

คุณหมอคิดว่าสาเหตุมาจากอะไร

อาหารสมัยนี้มักจะเป็นอาหารฟาสต์ฟู้ด ที่มีพลังงานจากแป้งจากน้ำตาลในปริมาณสูง พลังงานส่วนที่เหลือก็สะสมเป็นไขมันในร่างกาย ทฤษฎีคนสมัยเก่าใช้สมัยนี้ไม่ได้ เพราะอาหารสมัยนี้ไม่เหมือนสมัยเดิมเลย

แล้วควรทำตัวยังไงดี

ถ้าจะถามว่ากินไปเหอะ อะไรก็กิน ก็จะต้องสำรวจน้ำหนักด้วย ว่าลูกน้ำหนักเกินเกณฑ์หรือเปล่า หรือเกินเกณฑ์ในระดับไหน ระดับที่กำลังจะอ้วน อ้วน หรืออ้วนมาก

ถ้าเป็นระดับที่อ้วนมาก ควรลด โดยเฉพาะถ้าอ้วนมากแล้วครอบครัวมีประวัติเกี่ยวกับโรค Metabolic Syndrome อย่างเช่น โรคเบาหวาน โรคความดัน อันนี้ต้องควรลด

เกณฑ์ของเด็กที่ ‘อ้วนแล้วนะ’

สมาคมโภชนาการเด็กมีการวิเคราะห์แล้วก็สร้างเกณฑ์ขึ้นมา เป็นกราฟการเจริญเติบโต โดยใช้น้ำหนักเทียบกับส่วนสูง แล้วคำนวณหาเปอร์เซ็นต์ว่าเด็กคนนี้อ้วนในระดับไหน น้อย ปานกลาง หรือมาก

ซึ่งถ้าเด็กอ้วนในระดับปานกลาง ไม่มาก หมอก็จะเอาไปดูว่ามีความเสี่ยง หรือว่ามีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนไหม

ถ้าน้องอ้วนโดยไม่มีภาวะแทรกซ้อนอะไร และอายุต่ำกว่าเจ็ดขวบ เราจะแนะนำให้เขาคงน้ำหนักเดิม และก็ติดตามน้ำหนักไปทุก 3-6 เดือน โดยคุณหมอจะเป็นผู้คำนวณให้ เพราะค่อนข้างซับซ้อน ต้องดูอายุ ช่วงเวลา พลอตกราฟ ซึ่งแต่ละคนก็จะไม่เหมือนกัน เป็นเทเลอร์เมดก็คือตัดตามบุคคล

ผลเสียของมันนอกจากการเป็นโรค

เยอะมาก จริงๆ โรคน่ะมันมีตั้งแต่หัวจรดเท้าเลย

อย่างโรคกลุ่มแรกก็คือ Metabolic Syndrome กลุ่มเบาหวาน ความดัน ต่อมาก็เป็นเรื่องระบบทางเดินอาหาร เช่น มีไขมันแทรกในตับ, ด้านโครงสร้าง เช่น อ้วนมากก็จะไปลงข้อและปวดเข่า ปวดกระดูกสันหลัง ทำให้เข่ามีปัญหา ขาโก่ง คอเสื่อมเร็วกว่าวัย กระดูกสันหลังมีปัญหา, ด้านผิวหนัง เช่น อ้วนเร็วๆ แตกเป็นลาย หรือพวกที่มีความเสี่ยงต่อการดื้อต่ออินซูลิน คือมีภาวะเป็นเบาหวานก็จะคอดำ สุดท้ายก็มีปัญหาที่หัวใจ แล้วก็จะไปลงที่จิตใจเด็กอีก เพราะถูกล้อว่าอ้วน

เพราะฉะนั้นเด็กอ้วนจนกระทั่งไปเป็นผู้ใหญ่อ้วนเนี่ย ก็จะต้องไปเสี่ยงกับเส้นเลือดตีบในสมองและการเป็นมะเร็งในวัยผู้ใหญ่อีก ครบทุกโรค มีหมดค่ะ

2. คุมน้ำหนักอย่างไร ไม่ให้ขัดขวางพัฒนาการ

ประเด็นที่ต้องระวังในการคุมน้ำหนักของลูกน้อย

ประเด็นที่ต้องระวังก็คือ เป็นเกณฑ์อ้วนที่ต้องลด หรือเป็นเกณฑ์ที่ต้องคงน้ำหนักไว้ หรือเป็นเกณฑ์ที่หนักจนต้องคุมให้ได้อย่างรวดเร็ว ต้องดูก่อนว่าเขาเกณฑ์ไหน

ซึ่งเราจะพูดในประเด็นที่ต้องเจอเยอะสุดคืออ้วนแบบไม่มีปัญหาอะไรนะคะ ก็กินพลังงานเท่าที่เด็กในวัยนั้นๆ ควรกิน แล้วก็การเลือกสัดส่วนของพลังงาน

ให้ระวังไขมัน

แต่ถ้าต่ำกว่าสองขวบ ยังไม่ให้กินนมไร้ไขมัน

เพราะสมองของเขายังต้องการใช้ไขมันในการเจริญเติบโตสูง

การงดไขมันเลยจะทำให้การเจริญเติบโตเขาไม่เต็มที่

และที่สำคัญ การงดไขมันเลยในเด็กก่อนสองขวบเนี่ย จะทำให้เขาไม่ได้รับวิตามินสำคัญที่ละลายในไขมัน เช่น A, D, E และ K ไปด้วย มันจึงไม่สามารถขาดได้เลย เพราะฉะนั้นเด็กต่ำกว่าสองขวบ ให้ระวังว่าอย่าเพิ่งไปงดไขมันเขา

หมวดอื่นๆ ล่ะ

คาร์โบไฮเดรต ถ้าเป็นข้าว หรือแป้ง สองทัพพีต่อหนึ่งวันคือพอนะ สำหรับเด็ก แต่ว่าอาหารสมัยนี้มันไม่ได้มีแต่ข้าว แต่มันยังมีขนมปัง น้ำอัดลม น้ำหวาน ขนมห่อตามร้านสะดวกซื้อ พวกนี้แป้งส่วนเกินจากข้าวทั้งนั้นเลย ตัวนี้ละที่ตัวอ้วน ก็จะต้องแนะนำว่าเรื่องแป้ง นอกจากข้าวหรือว่าขนมปังบางส่วน ให้ระวังน้ำตาลที่เป็นส่วนเกินด้วยค่ะ

แล้วควรกินอย่างไร

ข้าวสามมื้อควรกิน แต่ควรเลี่ยงคาร์โบไฮเดรตส่วนเกินอื่นๆ พยายามอย่าให้ลูกกินน้ำอัดลม

ที่ต้องระวังคือ ‘นมเปรี้ยวพร้อมดื่ม’

น้ำตาลเยอะมาก บางทีสูงถึง 15%

ซึ่งจริงๆ แล้ว เครื่องดื่มเพื่อสุขภาพควรมีน้ำตาลน้อยกว่า 10%

แต่ไปเปิดข้างกล่องแล้วส่วนใหญ่เกินสิบตลอดเลย แสดงว่ามีน้ำตาลส่วนเกินเยอะมาก ซึ่งคือพลังงานส่วนเกินล้วนๆ เลย

แปลว่าจริงๆ คาร์โบไฮเดรตจากข้าวคือเพียงพอแล้ว

ค่ะ แถมพวกขนมและน้ำหวานเนี่ย มันคือน้ำตาลล้วนๆ พลังงานน้ำตาลล้วนๆ ไม่มีวิตามินตัวไหนอยู่ในนั้นเลยนะ แต่ในข้าวมันยังมีวิตามิน มีแร่ธาตุต่างๆ

เพราะฉะนั้นในหมวดคาร์โบไฮเดรตที่ดีที่สุด ก็กินข้าวดีกว่า ได้สารอาหารครบกว่า และได้กากอาหารด้วย น้ำตาลเนี่ยกินไปไม่มีกากเลย ได้แต่พลังงาน แถมพลังงานพวกนี้พอเกินแล้วไม่ได้สลายออกจากร่างกายนะ ก็ไปสร้างเป็นไขมันสะสมๆ เข้ามาอีก

เด็กกลุ่มที่ต้องลดน้ำหนัก คุณหมอมีวิธีดูแลอย่างไร

ต้องปรึกษานักโภชนาการเด็กด้วยเลยค่ะ เพราะเราต้องดูอายุ ดูน้ำหนักที่เราต้องการให้เขาเป็น แล้วก็คำนวณเป็นพลังงานแคลอรี เพื่อแบ่งสัดส่วนคาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน แร่ธาตุ และวิตามินต้องครบ หลังจากนั้นค่อยมาดีไซน์เป็นชนิดอาหารแล้วแบ่งเป็นมื้อให้เพียงพอ

เรื่องอาหารสำหรับเด็กค่อนข้างละเอียดอ่อนมากใช่ไหม

คือเด็กๆ จะเว้นช่วงแต่ละมื้อนานก็ไม่ได้ เขาจะหิว ต้องแบ่งให้สม่ำเสมอ เราก็ต้องรันโปรแกรม และเช็กว่าถึงเป้าไหม ต้องลงรายละเอียด เพราะว่าเขาต้องได้รับพลังงานที่เพียงพอ แต่ห้ามเกิน เพื่อให้ได้น้ำหนักลดลงตามเป้าโดยไม่กระทบความสูง การเจริญเติบโต การสร้างอวัยวะต่างๆ ที่สำคัญ

จะไม่เหมือนผู้ใหญ่ที่คัดออกไปได้เลยตามใจฉัน เพราะเด็กยังต้องการเจริญเติบโต ซึ่งนักโภชนาการก็ต้องคำนวณต่อไปแล้วให้คนทำอาหารคิดเป็นเมนูออกมา แล้วก็ต้องมีเทคนิคอีกว่าทำยังไงให้เด็กกิน

เพราะฉะนั้นการลดน้ำหนักในเด็ก แนะนำว่าโดยเฉพาะเด็กที่เราตั้งเป้าว่าต้องลง หรือเด็กที่มีภาวะแทรกซ้อนกลุ่มนี้ ควรพบแพทย์และนักโภชนาการค่ะ ไม่ควรไปลดกันเอง