– จากตอนที่แล้ว –

ในขณะที่เด็กๆ นักเล่นทั้งหลาย เล่นเพื่อเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ และความมหัศจรรย์ของโลกใบนี้ แต่เด็กๆ ไม่เคยคิดที่จะให้คุณค่าหรือให้ความหมายว่าการเล่นเท่ากับการเรียนรู้เลยนะ เพราะการเล่น สำหรับเด็กๆ มันสมบูรณ์อยู่แล้วในตัวของมัน ไม่จำเป็นต้องให้ใครเอาการเรียนรู้มาผูกติดอยู่กับมัน เพื่อให้มันมีคุณค่ามากขึ้นก็ได้

ผู้ใหญ่เท่านั้นแหละ ที่ต้องมองให้เห็น ว่าการเล่นมีคุณค่าในตัวของมันเองแค่ไหน โดยที่ไม่ต้องไปคอยจับจ้องว่าเด็กๆ ได้เรียนรู้อะไร หรือได้เรียนรู้ในสิ่งนั้นหรือสิ่งนี้ไปจากการเล่นตรงหน้าแล้วหรือยัง

เพื่อให้พวกเราสบายใจที่จะทำทุกหนทางในการปกป้องการเล่นของเด็กๆ ได้อย่างสุดหัวใจ

หากมีสิ่งไหนที่เราอยากจะบอกเล่าเกี่ยวกับการเล่น เท่าที่เราพอรวบรวมประเด็นและประมวลความคิดจากการเล่นสนุกกับเด็กๆ ที่โรงแรมมหัศจรรย์ได้ เราอยากจะขอเริ่มต้นพูดคุยถึงในเรื่องต่อไปนี้ก่อนเลยค่ะ

✿ หากการเล่นไม่ได้เป็นไปเพื่อการเรียนรู้ (ซึ่งก็อาจเป็นที่เราเองที่มองไม่เห็นการเรียนรู้ที่แฝงตัวอยู่ในนั้น) การเล่นยังคงมีคุณค่า มีความสำคัญ กับชีวิต กับหัวใจ กับตัวตน ของเด็กทั้งคนอยู่หรือเปล่า

ก็อาจต้องถามกลับไปว่า การเรียนรู้เท่านั้นเองหรือ คือสิ่งที่เรามองหาในการเล่นสนุกของเด็กๆ แต่ก็คงจะสุ่มเสี่ยงไปมากที่จะตั้งต้นคุยกันแบบนี้ เพราะการเรียนรู้ของแต่ละคนไม่ได้หน้าตาเหมือนกันน่ะสิ

แล้วถ้าเราไม่พูดถึงการเรียนรู้เลยล่ะ ถ้าเราจะเริ่มต้นการพูดคุยกันเพียงแค่ว่า การเล่นมีคุณค่าสำหรับเด็กๆ อย่างมากมายมหาศาล แต่จะมีค่าอย่างไรนั้น ทุกคนก็คงทราบกันดี เพราะมีข้อมูลและงานวิจัยมากมายที่บอกให้เราวางใจในคุณค่าจากการเล่นมากพอแล้ว ดังนั้นเราไม่จำเป็นต้องพูดกันว่า การเล่นมีผลต่อสมอง ต่อพัฒนาการ ต่อจิตใจ ต่อชีวิตทั้งชีวิตของเด็กๆ อย่างไร

แต่เรายังคงอยากเน้นย้ำให้เห็นว่า โดยเฉพาะในสถานการณ์โควิด-19 ที่เราทุกคนกำลังต้องเผชิญกันอยู่ตอนนี้ การเล่นให้ทักษะที่จำเป็นกับการเผชิญหน้ากับโลกที่หมุนเร็ว เหวี่ยงแรง และเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาใบนี้อย่างไร

ปฏิเสธไม่ได้ ว่าเด็กๆ เองก็ได้รับผลกระทบโดยตรงจากสถานการณ์นี้ไม่ต่างจากผู้ใหญ่ สถานการณ์โควิด-19 ส่งผลกับชีวิตของเด็กๆ ไม่น้อยเหมือนกัน เอาง่ายๆ ที่พบเห็นกันอยู่เป็นประจำ เรื่องของพฤติกรรม ภาวะอารมณ์ ความเครียด ความวิตกกังวล ความคับข้องใจ พลังงานเหลือล้นที่ไม่รู้จะเอาไปปล่อยที่ไหน อีกทั้งพลังในการเรียนรู้ที่หดหายไปอีก 

เด็กๆ จะผ่านความยากลำบากของสถานการณ์นี้อย่างไร ถ้าไม่ใช่ด้วยการเล่น 

การเล่น เป็นเครื่องมือที่จะทำให้เด็กๆ ความเข้าใจข้อมูลต่างๆ แล้วนำมาสร้างเป็นเรื่องเล่า เพื่อเชื่อมโยงตัวเรากับโลกรอบตัว แล้วพยายามทำความเข้าใจสถานการณ์ 

การเล่นเป็นอีกหนทางในการสื่อสาร และระบายออกซึ่งเรื่องราวภายในจิตใจ และการรับรู้ที่ตัวเราเองได้ประมวลผลต่อสถานการณ์ที่กำลังเผชิญอยู่ในขณะนั้น เพียงเท่านี้ก็ช่วยให้รู้สึกอุ่นใจ สบายใจ และวางใจในโลกใบนี้ได้อีกมาก

บางครั้งเมื่อได้เล่น เด็กๆ ก็จะสร้างโลกมหัศจรรย์หรือโลกสมมติขึ้นมา เป็นโลกที่เด็กๆ ควบคุมได้ ทดลองและซักซ้อมได้ด้วยนะ แล้วเชื่อไหมว่า เด็กๆ จะเรียนรู้ทักษะต่างๆ ที่จะเอามาใช้กับโลกจริงได้ก็จากการเล่นนี่แหละ

การเล่นยังระบายอารมณ์ความรู้สึกที่คับข้องอยู่ข้างในใจ ช่วยสลายพลังที่จำเป็นต้องสลายทิ้งไปในแต่ละวันด้วย ทำให้สนุกด้วย เพลินด้วย ได้ใช้ความคิด ได้รู้สึกท้าทาย ได้สร้างสรรค์สิ่งมหัศจรรย์ให้เราได้รู้สึกดีกับตัวเองด้วย การเล่นจึงยังคงมีความสำคัญกับเด็กๆ อยู่เสมอ และยิ่งสำคัญมากๆ ในสถานการณ์แบบนี้

เพราะการเล่นทำงานกับทั้งร่างกาย สมอง และหัวใจของเด็กๆ ไปพร้อมๆ กัน เชื่อมโยงกับระบบคิดและทักษะการแก้ปัญหา เป็นโอกาสให้เด็กๆ ได้พัฒนาตัวเองและฝึกฝนทักษะที่จำเป็นหลายๆ อย่างไปพร้อมๆ กัน เป็นหนทางให้ได้ค้นหา และรู้จักว่าตัวเองชอบอะไร ไม่ชอบอะไรไปพร้อมๆ กัน

ถ้าการเรียนรู้ในแบบที่ทุกคนเข้าใจ เป็นอะไรทั้งหมดที่ว่ามา เราก็ว่าน่าจะเห็นภาพเดียวกันนี้ได้จากการเล่นเช่นกันนะคะ

เพราะการเล่นก็คือการเรียนรู้ที่มีหน้าตาแบบนี้

✿ แต่ถ้าเราปล่อยให้เด็กๆ ของเราเล่นสนุกไปวันๆ เรากำลังทำให้เด็กๆ เสียเวลา เสียโอกาส ในการเรียนรู้อยู่หรือเปล่า

คุณพ่อคุณแม่ คุณครู หรือผู้ใหญ่ทั้งหลายรอบตัวเด็กฃ ไม่ต้องรู้สึกผิดไป ไม่ต้องกังวลใจว่าเราทำหน้าที่ได้ดีเพียงพอหรือเปล่า หากเราเชื่อและยอมให้เด็กๆ เล่นสนุกไปทุกวัน

เพราะการเล่นกับการเรียน (รู้) ไม่ได้แยกออกจากกันหรอกนะ

ถ้ามองให้ดี การเรียนรู้มันก็มีแฝงตัวอยู่ทั่วไปตลอดเวลานั่นแหละ อยู่ในชีวิตทั้งชีวิตของเด็กๆ นั่นแหละ แถมการเรียนรู้ที่ปลอมตัวเป็นการเล่นสนุกก็มีให้เห็นอยู่ตลอดหากระบบระบอบและกลไกใดๆ ของสังคมนี้ไม่ได้ทำลายสิ่งที่เด็กมีอยู่อย่างธรรมชาติ เป็นต้นว่า หัวใจที่กระหายใคร่รู้ และการมีคุณค่าในตนเอง การมองเห็นว่าตัวเองเป็นมนุษย์ที่พัฒนาได้ การเรียนรู้ก็ไม่ใช่เรื่องอื่นไกล เด็กๆ ก็เรียนรู้อยู่ตลอดเวลาอยู่แล้ว

สายตาและหัวใจที่นิ่งเท่านั้น ที่จะช่วยให้ผู้ใหญ่ฝ่าฟันความกังวลนี้ไปได้ 

เชื่อมั่นในตัวเด็กๆ นักเล่นนักเรียนรู้ของพวกเรา แล้วช่วยให้เขามีโอกาสได้เรียนรู้อย่างเป็นธรรมชาติที่สุดอยู่ตลอดเวลาให้ได้ รักษาหัวใจนักเรียนรู้และหัวใจที่รักในการเล่นสนุกของพวกเขาให้คงอยู่ติดตัวเขาไปจนโตให้ได้มากที่สุดให้ได้ น่าจะเป็นภารกิจหลักของผู้ใหญ่

เพราะหัวใจที่กำลังเรียนรู้คือหัวใจดวงเดียวกันนี้ที่เต้นตึกตักอยู่ตลอดเวลา เราแค่ต้องมองให้ออกให้ได้ ว่าการเรียนรู้อะไรที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ตรงหน้าของเด็กๆ มากกว่า

สำหรับประเด็นสุดท้ายที่อาจจะขอยกไปคุยในครั้งหน้า ว่าด้วยเรื่องของการเรียนรู้ที่หน้าตาเหมือนการเล่นสนุก ว่ามีอยู่จริงหรือเปล่านะคะ อาจจะมีเรื่องที่อยากชวนกันคุยเยอะพอสมควรค่ะ

แต่ในวันนี้ ขอทิ้งท้ายด้วยเรื่องเล่าน่ารักๆ จากเด็กๆ ที่โรงแรมมหัศจรรย์เมื่อหลายวันก่อนสักหน่อยนะคะ

เมื่อหลายสัปดาห์ก่อน ตอนที่เด็กๆ กำลังนั่งลงประดิษฐ์อะไรสักอย่างอยู่ข้างๆ คุณครูในช่วงเวลาเปิดบ้านอิสระของพวกเรา (Afterschool Club) เราได้ยินคำถามน่ารักจากเด็กๆ ที่ถามคุณครูว่า งานแบบที่คุณครูทำอยู่เค้าเรียกว่าอะไรนะ

เด็กๆ คงสงสัยว่าที่นี่ไม่ใช่โรงเรียน แต่เป็นโรงแรม แถมเป็นโรงแรมมหัศจรรย์ แล้วคนที่อยู่ในโรงแรมจะเรียกว่าครูได้ยังไง

เราได้ยินคุณครูตอบไปอย่างน่ารักไม่แพ้กับคำถามว่า นั่นสินะ ตอบยากมากๆ มีคนถามคำถามนี้บ่อยมากว่างานที่ทำอยู่เรียกว่าอะไร แต่ทุกครั้งก็จะบอกไปว่า ทำงาน ‘เล่นเป็นเพื่อนเด็กๆ’

เด็กๆ หัวเราะชอบใจกันใหญ่ งานอะไรน่าสนุกขนาดนี้ โตขึ้นก็อยากจะทำงานแบบนี้เหมือนกันนะ

เราที่แอบฟังอยู่ห่างๆ อดยิ้มไม่ได้ การเล่นต้องสำคัญกับหัวใจของเด็กๆ มากๆ เลยนะ มากขนาดที่ว่า เขาอยากจะได้เล่นตลอดไป แม้ในวันที่เขาโตเป็นผู้ใหญ่ ก็ยังอยากที่จะมีสิ่งนี้เป็นส่วนหนึ่งในชีวิตของเขาตลอดไปด้วย

ก็เลยขอเล่าไว้ เป็นโจทย์ให้พวกเราผู้ใหญ่ชวนกันมองหาหัวใจของการเรียนรู้ใดๆ ต่อไปจากนี้ แล้วมาช่วยกันสร้างการเรียนรู้ที่จะทำให้เด็กๆ รู้สึกแบบนี้ให้ได้ตลอดไปกันนะ