สถิติที่ทางกรมสุขภาพจิตเก็บมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2555 พบว่าในประเทศไทยมีเด็กป่วยเป็นโรคสมาธิสั้น (Attention deficit hyperactivity disorder, ADHD) มากถึงหนึ่งล้านคน พบในเด็กผู้ชายมากถึงร้อยละ 12 ซึ่งมากกว่าค่าเฉลี่ยของทั่วโลกที่พบเพียงร้อยละ 10

โดยอาการสมาธิสั้นส่วนใหญ่พบในเด็กอายุก่อน 7 ปี และจะต้องมีอาการต่อเนื่องนานกว่าหกเดือน หากไม่ได้รับการรักษาตั้งแต่ต้น จะส่งผลต่อพัฒนาการด้านลบและเป็นพฤติกรรมที่ติดตัวไปจนโตเป็นผู้ใหญ่ เช่น ต่อต้านสังคม ใช้ความรุนแรง หรือเสี่ยงต่อการเป็นโรคซึมเศร้า

หากเราเป็นคุณแม่ที่คุณหมอวินิจฉัยบอกว่าลูกเป็นโรคสมาธิสั้น ก็คงถือเป็นเรื่องที่สร้างความทุกข์ใจให้กับครอบครัวไม่น้อย แต่ไม่ใช่กับ คุณแม่บุ๋ม—ภัทรา เลิศชนะเรืองฤทธิ์ เพราะเมื่อทราบว่าน้องวีวี่ลูกสาววัยเจ็ดขวบ ที่เป็นเด็กซุกซนเกินพอดี ไม่มีสมาธิ วอกแวกง่าย และไม่ค่อยอยู่นิ่งได้เลย มีสาเหตุมาจากโรคสมาธิสั้น ก็เป็นแรงบันดาลใจให้คุณแม่บุ๋มเริ่มต้นทำเพจ คุณลูกสมาธิสั้น เพื่อแบ่งปันประสบการณ์การเลี้ยงลูกที่เป็นโรคสมาธิสั้นให้กับคุณพ่อคุณแม่ท่านอื่นต่อไป

น้องวีวี่ช่วงแรกเกิด

ตอนแรกเกิดเขาเป็นเด็กที่ปรับตัวยาก ร้องไห้งอแง อารมณ์แปรปรวน เหมือนเป็นคนเซนซิทีฟ ถ้าแบ่งลักษณะเด็กมันจะมีกลุ่มเด็กที่เลี้ยงง่ายกับเลี้ยงยาก วีวี่จัดอยู่ในกลุ่มเลี้ยงยาก เวลาหิวทีก็ร้องไห้แรงจนแม่มือสั่นไปหมด  และเป็นเด็กนอนยาก ต้องใช้เวลากล่อมนาน พอเขารู้ตัวว่าเราวาง เขาก็จะร้อง กว่าจะหลับได้ แม่เหนื่อยมาก

ได้ลองปรึกษากับคุณแม่คนอื่นเรื่องการเลี้ยงลูกบ้างไหม

มีค่ะ แต่เราก็รู้ว่าเด็กแต่ละคนไม่เหมือนกัน เด็กก็มีเลี้ยงง่ายเลี้ยงยาก ลูกเราคงเลี้ยงยากหน่อย เรารู้สึกว่าเลี้ยงเขาแล้วเหนื่อยเอาเรื่องอยู่เหมือนกัน

นอกจากเลี้ยงยากแล้วมีอะไรที่น้องแตกต่างจากเด็กคนอื่น

ตอนอายุสี่เดือน เขาพยายามจะเดิน พยายามให้เราจับและเขาก็จะเดินทั้งวัน พัฒนาการเขาเร็วมาก เดินเร็ว พูดเร็ว ทำอะไรได้เร็วกว่าเด็กปกติทั่วไป เราพาเขาไปฉีดยา เล่าให้คุณหมอฟังว่าลูกอยากเดินแล้ว หมอบอกว่ายังให้เดินไม่ได้นะคะ เดี๋ยวกระดูกผิดรูป ต้องรอสักหกเดือนแล้วเริ่มค่อยหัดเดิน

พัฒนาการที่เร็วผิดปกติ เกี่ยวข้องกับโรคสมาธิสั้นหรือเปล่า

ตอนนั้นไม่ได้ถามคุณหมอ ก็แค่คิดว่าเขามีพัฒนาการเร็วไปหน่อย ไม่คิดว่ามีอะไรผิดปกติ เพราะในความรู้สึกเรา คิดว่าเร็วก็คงดีกว่าช้า ถ้าทำได้เร็วได้ดี ถ้าทำได้ช้าแม่คงจะกังวล

สไตล์การเลี้ยงดูน้องวีวี่ในวัยเด็ก…

คุณยายเป็นคนเลี้ยงกลางวัน เราเห็นแล้วก็อยากให้คุณยายพัก เพราะคุณยายเหนื่อยมาก ก็เลยตัดสินใจส่งเขาไปเนิร์สเซอรีตอนหนึ่งขวบแปดเดือน คุณยายบอกว่าเลี้ยงลูกมาไม่เคยเหนื่อยขนาดนี้

วีวี่เขาไม่ใช่เด็กไม่ดีนะ แต่เขาหยุดอยู่นิ่งๆ เหมือนเด็กคนอื่นไม่ได้ เราจะปล่อยเขายืนเล่นของเล่นคนเดียว แล้วเราไปทำงานบ้านไม่ได้เลย เขาจะต้องให้เราอยู่ข้างๆ ตลอดเวลา เขาอยู่เฉยๆ ได้แค่ตอนนอน ซึ่งคนดูแลต้องค่อนข้างใช้พลังงานเยอะกับเด็กลักษณะนี้ ก็เลยตัดสินใจส่งเขาไปเนิร์สเซอรีตั้งแต่อายุได้หนึ่งขวบแปดเดือน เข้าไปได้เดือนเดียว เขาก็ไม่สบายต้องแอดมิตเข้าโรงพยาบาล แล้วก็ร้องไห้จะเป็นจะตาย เราเห็นแบบนี้ก็สงสารลูก ก็เลยเอาออกจากเนิร์สเซอรี

เราเห็นแม่คนอื่นเขามีลูกแล้วเหมือนลูกมาเติมเต็มชีวิตเขาให้มีความสุข แต่ทำไมฉันเหนื่อยขนาดนี้ ทำไมคนอื่นเขาไม่เหนื่อย ทำไมเราเหนื่อยมาก มากจนไม่รู้จะอธิบายยังไง เรารู้สึกว่าเราเป็นแม่ที่ไม่มีความอดทนเหมือนคนอื่น แล้วก็รู้สึกแย่กับตัวเอง

แล้วพอถึงวัยเข้าโรงเรียนมีปัญหาอย่างเดิมไหม

ไม่มีเลยค่ะ อยู่โรงเรียนเขาจะเป็นอีกบุคลิกนึง จะเรียบร้อยขึ้น ไม่เหมือนอยู่บ้านที่เสียงดังโวยวาย คุณครูบอกว่าอยู่ที่โรงเรียนน้องวีวี่เสียงเบามากค่ะคุณแม่ แม่ก็ ฮะ! จริงเหรอ!

คุณแม่เริ่มสังเกตตอนไหนว่าน้องน่าจะเป็นโรคสมาธิสั้น

ประมาณอนุบาลสามตอนที่เขาเริ่มฝึกเขียน คุณครูให้กลับมาคัดตัวหนังสือ เขาดูทรมานมาก ตอนแรกเรานึกว่าเขางอแง ไม่อยากทำการบ้านเหมือนเด็กทั่วไป แต่ดูไปดูมาทำไมเขาเขียนกลับด้านเหมือนส่องกระจก  ซึ่งการเขียนแบบนั้นมันยากมากเลยนะลูก ตอนแรกเรานึกว่าเขางง แต่นานแล้วเขายังเขียนแบบนี้ แม่ก็สงสัยว่าทำไมลูกเขียนอย่างนี้ตลอด ก็เลยไปหาในกูเกิลเจอว่าคนที่เขียนแบบนี้มักจะเป็นโรค LD (Learning Disabilities) ทางด้านการเขียน ซึ่งคนเป็น LD 40-50%  จะมีโรคสมาธิสั้นควบคู่ด้วย พออ่านตรงนี้จบ เราสงสัยว่าสมาธิสั้นคืออะไร ก็เซิร์ซหาข้อมูลต่อ ซึ่งมันตรงกับลูกเราทุกอย่าง

พฤติกรรมอะไรบ้างที่บ่งชี้ว่าน้องวีวี่เป็นโรคสมาธิสั้น

เวลาเราพาลูกไปฉีดวัคซีนที่โรงพยาบาล ลูกเราเป็นคนเดียวที่ไม่อยู่กับที่เลยตอนรอหมอ กว่าจะถึงคิว ระหว่างรอคิว เด็กคนอื่นเขาจะนั่งหรือไม่ก็เดินรอบตัวพ่อแม่ อันนี้เดินไปทั่วโรงพยาบาลเลยค่ะ ไม่เคยอยู่กับที่ได้เลย และเขาเป็นเด็กที่รออะไรไม่ได้เลย ถ้าให้รอ เขาจะดูทรมานมาก ทรมานเหมือนตัวจะระเบิดเลย มันเห็นชัดเจนมากจากการพูดแทรก สมมติแม่กับพ่อคุยกันอยู่ เขาอยากจะพูดอะไรกับเรา เขาไม่สามารถรอให้เราพูดจบ เขาจะพูดแทรกขึ้นมาทันที

และอีกเรื่อง คือตอนประมาณสี่ขวบ ตอนไปรับประทานอาหารกับญาติ ผู้ใหญ่ก็พูดคุยถามไถ่สารทุกข์สุกดิบกัน ไม่มีใครสนใจสิ่งที่เขาพูด เขากรี๊ดเสียงดังลั่นร้าน กรี๊ดเหมือนคนเครียดแล้วทนไม่ไหว

เริ่มพาน้องไปหาคุณหมอตอนไหน

เราค่อนข้างมั่นใจอยู่แล้วว่าเขาเป็นโรค LD ทางด้านการเขียน แต่โรคสมาธิสั้นไม่ค่อยแน่ใจ ก็เลยเขาไปที่แผนกจิตเวชเด็กและวัยรุ่น โรงพยาบาลธิบดี เราก็เอาที่เขาฝึกเขียนตัวหนังสือให้คุณหมอดู  คุณหมอบอกว่าชัดเจนเลยว่าน้องเป็นโรค LD และหลังจากนั้นคุณหมอก็ซักประวัติ ให้ลองทำนู้นทำนี้เพื่อสังเกตพฤติกรรม และถามว่ามีใครในครอบครัวเป็นลักษณะอย่างนี้นี้ไหมคะ ซึ่งก็มีจริงๆ คุณหมอก็เลยบอกว่า มันค่อนข้างชัดว่าน้องเป็นโรคสมาธิสั้น

พอรู้ชัดเจนแล้วว่าน้องวีวี่เป็นโรคสมาธิสั้น

แม่มีความสุขขึ้นมากที่ได้รู้ว่าลูกเป็นสมาธิสั้น พอเรารู้ว่าปัญหาคืออะไร เราก็แก้ได้ตรงจุด ชีวิตเราน่าจะโอเคขึ้น แล้วมันก็โอเคขึ้นจริงๆ

คุณหมอได้บอกถึงปัจจัยที่ทำให้เด็กเป็นโรคสมาธิสั้นหรือเปล่า

ปัจจัยที่ทำให้เป็นสมาธิสั้นก็มีกรรมพันธุ์และภาวะเครียดของคุณแม่ตอนตั้งครรภ์ รวมถึงการได้รับสารอาหารที่ไม่ดีต่อร่างกายก็มีสิทธิ์ทำให้เกิดขึ้นได้เหมือนกัน

คุณหมอแนะนำยังไงบ้าง

หมอบอกว่าต้องปรับพฤติกรรมเขา วันนึงต้องให้เขารู้เลยว่าเขาต้องทำอะไรบ้าง เขียนตารางชีวิตให้เขา เขาจะหายเครียดและสบายใจขึ้น  เช่น ถ้าต้องอ่านหนังสือสอบ ก็บอกเขาเลยว่าต้องอ่านวิชานี้กี่นาที ซอยย่อยเวลาในการอ่านหนังสือไม่ให้มันยาวมาก เวลาอ่านหนังสือ ถ้าเขารู้ว่าถึงเวลาไหนเขาจะได้พัก เขาจะมีแรงพาตัวเองไปให้ถึง แล้วก็พาไปออกกำลังกาย ตอนนี้น้องวีวี่เล่นไอซ์สเก็ตเป็นประจำ ฝึกซ้อมเป็นเรื่องเป็นราว เขาก็อารมณ์ดีขึ้น ถ้าเขาไม่มีกิจกรรม ไม่ได้ออกกำลังกาย เหมือนพลังงานเขาเหลือ เขาก็จะหงุดหงิด

ต้องกินยาควบคู่กับการปรับพฤติกรรมหรือเปล่า

เคสนี้คุณหมอบอกไม่ต้องกินยา เพราะว่าพฤติกรรมเขาไม่มีปัญหาถึงระดับต้องใช้ยา การเรียนเขายังดีอยู่ เขาไม่ได้เป็นในระดับที่มีปัญหาในการอยู่โรงเรียน อย่างบางคนเป็นหนักกว่านี้ เช่น รออะไรไม่ได้เลย ถ้าต้องรอก็จะโพล่งตะวาดออกมากลางห้อง เหมือนคนที่ควบคุมตัวเองไม่ได้ แล้วซนเกินขนาด

คุณหมอบอกว่ามีโอกาสหายหรือเปล่า

หมอไม่กล้าฟันธง เขาบอกแค่ว่าเป็นวัยรุ่นแล้วมันก็จะดีขึ้นระดับนึง แต่แม่มีความสุขขึ้นที่ได้รู้ว่าลูกเป็นสมาธิสั้น พอเรารู้ว่าปัญหาคืออะไร เราก็แก้ได้ตรงจุด

พอทราบว่าน้องวีวี่เป็นโรคสมาธิสั้น คุณแม่ปรับเปลี่ยนแนวทางในการเลี้ยงลูกยังไงบ้าง

แม่ใจเย็นลงเยอะมาก จากเมื่อก่อนที่ลูกทำผิดอะไรนิดหน่อยเราก็ปรี๊ด พอเขาขึ้น เราก็ขึ้น มันจบลงด้วยน้ำตาทั้งคู่ เดี๋ยวนี้คือ ปัญหาเดิม แต่เราใจเย็นขึ้น ปัญหาก็แก้ได้ง่ายขึ้น

พอขึ้นชั้นประถมต้องย้ายโรงเรียน โรคสมาธิสั้นมีผลต่อการเลือกโรงเรียนให้น้องไหม

เราเลือกโรงเรียนที่มีนักเรียนต่อห้องไม่เยอะ ประมาณ 20-25 คนเราโอเค คิดว่าเป็นจำนวนที่คุณครูจะสามารถดูแลเด็กได้ทั่วถึง และทุกครั้งที่ขึ้นชั้นเรียนใหม่ เจอครูคนใหม่ก็จะไปบอกคุณครูว่าน้องเป็นสมาธิสั้นนะ คุณหมอบอกว่าไม่ให้นั่งใกล้ประตูกับหน้าต่าง เพราะว่าน้องจะมองไปข้างนอกและจะไม่สนใจเรียน

โรคสมาธิสั้นส่งผลอะไรกับวีวี่บ้าง

วีวี่: นิดเดียวค่ะ ทำให้เรียนไม่ค่อยเข้าใจ

อยากให้คุณแม่ให้กำลังใจคุณแม่ที่มีลูกเป็นโรคสมาธิสั้นเหมือนกัน

จากที่ทำเพจเกี่ยวกับลูกสมาธิสั้น มีคุณแม่ส่งข้อความมาทั้งปรึกษาและระบายค่อนข้างเยอะเหมือนกัน แม่เข้าใจว่ามันเหนื่อย มันเครียด แต่อยากให้คิดว่าแม่โชคดีนะที่ยังรู้ว่าลูกแม่เป็นอะไร และเราจะช่วยลูกได้ยังไง มันดีกว่าที่เราไม่รู้เลยว่าเขาเป็นอะไร

ทุกวันนี้เราตั้งหลักได้แล้ว เราต้องคิดว่า เขาต้องดีขึ้น พอรู้แล้ว เรามีวิธีช่วย ยังไงเขาก็จะดีขึ้น แม่มั่นใจว่าพอโตขึ้นเขาจะอาการดีขึ้น  เพราะฉะนั้นอยากให้อดทน พอลูก 6-7 ขวบก็สบายขึ้นแน่นอน เรื่องเหนื่อย เรื่องเครียด เราก็ได้แต่พูดว่าเราเข้าใจ แล้วก็เป็นกำลังใจให้ แต่พอน้องโตขึ้น ทุกอย่างก็จะดีขึ้น

สัมภาษณ์วันที่ 15 มีนาคม 2562

อ้างอิง
ThaiPBS