หากย้อนกลับไปในวัยเรียน เชื่อว่าคณิตศาสตร์ อาจขึ้นแท่นวิชาที่หลายคนเบือนหน้าหนี ส่ายหน้าใส่ เพราะแค่นึกถึงสมการยุ่บยั่บ สูตรการหาค่าพื้นที่ต่างๆ เครื่องหมายและสัญลักษณ์ยึกยือ แล้วยังต้องหาคำตอบที่ถูกต้องจากโจทย์ที่ยากแสนยาก ทั้งหมดนี้คือความไม่สนุกของการเรียนวิชาคณิตศาสต์ ที่นานไปก็กลายเป็นเรื่องน่าเบื่อ และทำให้เรามีทัศนคติที่ไม่ดีต่อวิชานี้ในที่สุด

จากความรัก สู่แพสชันในการทำงาน เพื่อสร้างแรงบันดาลใจให้เด็กรักคณิตศาสตร์

“ผมมีความสุขกับคณิตศาสตร์มาตั้งแต่เด็ก สิ่งที่ชอบในวิชานี้ก็คือเราจะรู้ว่าทุกปัญหามันมีทางออกเสมอ ปลายทางจะมีคำตอบรออยู่ ที่เราต้องทำคือทดลองว่าวิธีไหนใช้ได้หรือไม่ได้”

ครูจอห์นเล่าให้ฟังอย่างอารมณ์ดีถึงจุดเริ่มต้นที่ทำให้เขาได้มาเป็นครูคณิตศาสตร์ในทุกวันนี้ ว่ามันเกิดจากความชอบเรียนวิชานี้ตั้งแต่เด็ก บวกกับความเป็นคนชอบทดลองและชอบสอน จึงทำให้เขาเลือกเรียนด้าน Primary Education เอกคณิตศาสตร์

“เพื่อนๆ มักบอกว่าพวกเขาไม่ชอบวิชาคณิตศาสตร์ เพราะเขาไม่เข้าใจและทำโจทย์ไม่ได้ ผมก็จะสงสัยเสมอว่าเป็นเพราะอะไร ที่ผมเลือกเรียนด้านการสอนคณิตศาสตร์ ก็เพราะผมจะไม่อยากให้เด็กๆ เกิดความรู้สึกแบบนั้น จนคิดว่าคณิตศาสตร์เป็นเรื่องยาก ผมอยากให้นักเรียนของผมรู้สึกสนุก และรักวิชานี้เหมือนที่ผมรัก”

ทำไมคุณถึงอยากให้ทุกคนสนุกกับคณิตศาสตร์

เพราะว่าตัวเลขมันอยู่ในทุกที่ อยู่ในชีวิตประจำวัน เราซื้อของ ดูเวลา เข้าธนาคาร ออกกำลังกาย นัดหมาย จะต้องไปถึงเมื่อไหร่ และจะกลับเมื่อไหร่ เราคาดคะเน ดูความเป็นไปได้ของสิ่งต่างๆ กราฟ ชาร์ต ทุกอย่างมันคือคณิตศาสตร์ทั้งสิ้น ซึ่งบ่อยครั้งคนจะไม่ได้มองคณิตศาสตร์ในมุมนี้ แต่จะไปคิดถึงการคำนวณอะไรที่ยาก ทั้งที่จริงแล้วเป็นเรื่องใกล้ตัวมาก

แม้กระทั่งเวลาที่เราขับรถ และ GPS บอกเราว่า เรากำลังช้าไป 5 นาทีแล้ว คุณอยากจะแซงรถคันข้างหน้า คุณจึงเหลือบตามองรถที่อยู่ข้างหลัง แล้วก็คำนวณและคาดคะเนทุกอย่างในหัวโดยอัตโนมัติ ว่าความเร็วเราเพียงพอไหม เราควรจะแซงออกไปหรือเปล่า พื้นที่ห่างระหว่างรถสองคันนั้นพอให้รถของเราแทรกเข้าไปไหม

นี่เป็นตัวอย่างที่ว่าคณิตศาสตร์อยู่รอบตัวเราตลอดเวลา

แล้วเราจะสร้างความความสนุกในวิชานี้ได้อย่างไร ในเมื่อปฏิเสธไม่ได้ว่ามันก็มีส่วนที่ยากอยู่จริงๆ 

การวางรากฐานและค่อยๆ เพิ่มระดับความรู้ความเข้าใจในคณิตศาสตร์เป็นสิ่งสำคัญ ที่เราต้องทำเป็นขั้นเป็นตอน และไม่เร่งรีบ

ช่วงปฐมวัย (0-5 ปี) เป็นพื้นฐานของทุกสิ่ง และเป็นช่วงสำคัญว่าเราจะสร้างทัศนคติที่ดีต่อการเรียนรู้ได้อย่างไร โดยเฉพาะวิชาคณิตศาสตร์ที่ค่อนข้างยาก แต่ในขณะเดียวกันก็สำคัญ ดังนั้นผู้ใหญ่ต้องทำอย่างไรก็ได้เพื่อที่จะมั่นใจได้ว่า เด็กจะไม่มองมันเป็นวิชาที่น่าเบื่อ แต่ต้องรู้สึกสนุกและท้าทาย เพราะถ้าความประทับใจแรกไม่ดีแล้ว ยิ่งเรียนไปในระดับที่สูงขึ้น เช่น ในระดับชั้นมัธยม ที่ทุกอย่างเริ่มเป็นเรื่องทฤษฎีจับต้องได้ยากขึ้น เขาก็จะเบื่อและไม่ชอบวิชานี้ไปแล้ว

คณิตศาสตร์ในวัยเด็กเล็ก จึงไม่ใช่การคิดคำนวณ แต่เป็นการทำความรู้จักกับตัวเลข กับจำนวน ได้นับเลข สร้างแพตเทิร์นต่างๆ เรียนรู้คำศัพท์พื้นฐานอย่าง มากกว่า น้อยกว่า และเท่าไร เริ่มต้นที่จะคาดเดาหาผลลัพธ์อย่างง่ายๆ พร้อมกับฝึกตั้งคำถาม

เมื่อเริ่มเข้าชั้นประถมต้น เราจะนำความรู้พื้นฐานทั้งหมดนั้นมาต่อยอดสู่การคำนวณอย่างง่าย โดยยังใช้ภาพเข้ามาช่วยสื่อความหมาย เมื่อโตขึ้นจึงจะเป็นการทำงานโดยตรงกับตัวเลขและสัญลักษณ์ คำนวณสิ่งที่มันจับต้องได้ยาก เข้าใจคอนเซ็ปต์ที่มันซับซ้อนขึ้น โดยไม่ต้องใช้ภาพเข้ามาช่วย จนชั้นมัธยม ถึงจะเป็นการคำนวณชั้นสูง เช่น สมการเชิงซ้อน ฟังก์ชั่น แคลคูลัส เรขาคณิต ฯลฯ ค่อนไปในทางทฤษฎี ที่สามารถเชื่อมโยงเข้ากับสถานการณ์ที่เป็นอยู่ของโลกใบนี้

ดูเหมือนว่าเด็กๆ ได้อะไรมากกว่าแค่การคำนวณในวิชาคณิตศาสตร์

ผมคิดว่าการคิดในเชิงคณิตศาสตร์ (Mathematical Thinking) เป็นทักษะที่สำคัญกับชีวิต เริ่มต้นตั้งแต่เราเจอปัญหา เราจะพยายามหาทางแก้ไข ที่ส่วนใหญ่มักจะนึกถึงแค่ทางเดียว แต่เมื่อเด็กได้ฝึกที่จะหาวิธีการหลากหลายมาแก้โจทย์ เขาก็จะนำไปปรับใช้ในทุกเรื่องของชีวิตได้

แต่ก่อนอื่นคือเขาต้องมองเห็นความผิดพลาด ครูสามารถเป็นตัวอย่างให้เด็กๆ เห็นได้ว่าความผิดพลาดไม่ใช่เรื่องใหญ่ ผ่านน้ำเสียงที่เราพูด เช่น “โอ้ ครูทำผิดอีกแล้ว ขอบคุณมากที่อธิบายให้ครูฟัง ครูได้มุมมองและเรียนรู้จากเธอเยอะเลย”

สิ่งที่ผมชอบทำคือ แก้โจทย์ใน worksheet และตอบให้ผิดทุกข้อ ผมส่งกระดาษแผ่นนั้นให้เด็กๆ ให้พวกเขาเป็นครูตรวจดูว่าผมทำผิดตรงไหน ต้องแก้อย่างไร สำหรับเด็กๆ มันสนุก เพราะเขาชอบการได้ทำอะไรที่ต่างออกไป แถมยังได้บอกว่า “ครูน่ะทำผิด” เด็กๆ ชอบอยู่แล้ว และผมก็ชอบยิ่งกว่าที่ได้ถามเด็กๆ กลับไปว่า “ทำไมมันถึงผิดล่ะ” เหมือนเราได้เล่นด้วยกัน

ทักษะต่อมาคือการแก้ปัญหา มันคือชีวิตบนโลกจริง เราเชื่อมโยงโจทย์ให้ใกล้เคียงกับชีวิตจริง เช่น คนไปซื้อของในตลาด การกะประมาณชั่งตวงวัดเพื่อทำขนม หรือดูนาฬิกาเพื่อออกกำลังกาย เมื่อเด็กมีความรู้พื้นฐานและเข้าใจคอนเซ็ปต์เบื้องต้น เขาจะสามารถเชื่อมโยงไปสู่การประยุกต์ใช้กับสถานการณ์จริงได้ และรู้สึกว่าคณิตศาสตร์ไม่ใช่เรื่องไกลตัว

การคิดนอกกรอบและการคาดคะเน เป็นคอนเซ็ปต์ที่สูงขึ้นของการเรียนคณิตศาสตร์ บวกกับที่โชรส์เบอรีเราสนับสนุนให้ทั้งครูและนักเรียน ใช้ ‘คำถามปลายเปิด’ ให้ได้มากที่สุด เพราะมันไม่จำเป็นว่าจะต้องมีคำตอบเพียงหนึ่งเดียว แต่จะเป็นอะไรก็ได้

วิชาคณิตศาสตร์ในเด็กชั้นประถมต้น ยังต้องการอะไรที่จับต้องได้และมองเห็นภาพชัด ผมชอบชั้นเรียนหนึ่งมาก เด็กๆ เรียนเรื่องรูปทรงสามมิติ ที่จะประกอบด้วยหน้า เส้นขอบ และจุดยอด (faces, edges and vertices) ผมใช้มาร์ชเมลโลว์และสปาเกตตี้เพื่อสร้างรูปทรงเพื่อให้เด็กมองเห็นเป็นรูปธรรม เขาจะสามารถนับได้ทันทีว่ามีด้านและมุมเท่าไร

สิ่งที่ท้าทายขึ้นคือเมื่อต้องสร้างปริซึ่ม ที่จำนวนเหลี่ยมมุมเพิ่มขึ้น เด็กจะค่อยๆ เพิ่มมุมเข้าไปที่ด้านล่าง จนมันกลายเป็นสี่เหลี่ยม ต่อไปเป็นห้าเหลี่ยม หกเหลี่ยม ยิ่งเพิ่มด้านเข้าไปที่ฐานเท่าไร พวกเขาจะเริ่มมองเห็นภาพเป็นแพตเทิร์นว่าจำนวนมุมจะเพิ่มขึ้นสองเท่าของฐาน เส้นขอบจะเพิ่มสามเท่า และจำนวนหน้าของปริซึ่มจะมีค่าเท่ากับฐานบวกสองเสมอ เด็กๆ จะมองเห็นและค้นพบด้วยตัวเอง และยังคาดคะเนได้ว่า หากมีการเพิ่มจำนวนต่อไป ผลลัพธ์ควรจะออกมาเป็นอย่างไร เมื่อมองเห็นแพตเทิร์น ก็จะสามารถคาดคะเนได้ และยังสามารถตรวจสอบจนพบคำตอบด้วยตัวเองได้ ดังนั้น ต่อให้ผมถามพูดถึงปริซึ่มที่มีฐานเป็นร้อยมุม เขาก็จะตอบได้ เพราะเขามองเห็นแพตเทิร์นแล้ว มันเป็นความสามารถที่เราต้องสร้างให้เกิดขึ้นเรื่อยไปจนกว่าเด็กๆ จะจบการศึกษา

เมื่อเราใช้สิ่งที่จับต้องได้ มันจะทำให้เด็กๆ พบคำตอบได้ด้วยตัวเอง เป็นการสร้างความมั่นใจ จนเกิดเป็นความเชื่อมั่นว่าเขาสามารถพิสูจน์จนเจอคำตอบเองได้ เขาจะมีส่วนร่วม และสนุกที่จะหาคำตอบ เด็กบางคนอาจไม่จำเป็นต้องพึ่งสิ่งที่จับต้องได้ เพราะเขาสร้างภาพในหัวและเข้าใจ จนตอบออกมาได้เลย นั่นก็เป็นวิธีของเขา แต่ในเด็กที่ไม่ถนัด เขาก็ยังใช้วิธีนับมาร์ชเมลโลว์ได้ และแน่นอนว่า เด็กๆ ชอบกิจกรรมนี้เพราะพวกเขาจะได้กินมันตอนจบคลาส (หัวเราะ)

พ่อแม่ คุณครู หรือผู้ใหญ่ ควรคาดหวังอย่างไรต่อการเรียนคณิตศาสตร์ของเด็กๆ 

ในวัยแรกเริ่ม อย่างแรกคือต้องทำให้เด็กเห็นให้ได้ว่า คณิตศาสตร์นั้นอยู่ทุกที่ ไม่ใช่ด้วยการคำนวณ แต่เป็นการเชื่อมโยงเอาวิถีชีวิตและสิ่งที่เขาเล่น ให้มองเห็นเป็นคณิตศาสตร์ เช่น บล็อกไม้มีกี่ชิ้น แล้วเป็นสีฟ้ากี่ชิ้น หรือชวนลูกดูนาฬิกาไปด้วยกัน  เพราะสิ่งรอบตัวและวิถีชีวิตประจำวันสำคัญมาก สำคัญกว่า worksheet เพราะมันจะทำให้เด็กพบว่าคณิศาสตร์เป็นเรื่องสนุก

สองคือต้องหล่อเลี้ยงหัวใจให้สนุกสนานกับคณิตศาสตร์ สิ่งที่สำคัญคือเราต้องตั้งคำถามเสมอ ทำตัวสงสัย คอยตั้งคำถามว่าทำไมลูกถึงคิดแบบนั้น ลูกรู้ได้อย่างไร และรับฟังความคิดเห็นของเขา แล้วหาคำตอบไปด้วยกัน

สุดท้ายคือต้องมีความเชื่อมั่นว่า เด็กย่อมแตกต่างและมิวิธีการที่ไม่เหมือนกันในการเรียนรู้ ดังนั้น เด็กที่ตอบได้เร็ว แสดงว่าเขาเข้าใจและมีภาพในหัวที่ชัดเจน แต่คนที่ยังตอบไม่ได้ ไม่ได้หมายความว่าเขาไม่เข้าใจ แต่มันอาจไม่ใช่วิธีที่เหมาะกับเขา ก็ต้องหาวิธีการอื่นมาช่วยหาคำตอบ ซึ่งมันอาจจะต้องใช้เวลา ก็ไม่เป็นไร หรือบางคนไม่สามารถสร้างภาพในหัวได้ แต่เขาเขียน วาดภาพบนกระดาษ หรือหยิบจับสิ่งของมาใช้แทนได้ นี่คือความแตกต่าง ที่ทำให้ทุกคนสามารถสนุกกับคณิตศาสตร์ได้ด้วยวิธีการในแบบฉบับของตัวเอง