คุณพ่อคุณแม่หลายคนอาจไม่ทันเตรียมใจว่าการแปรงฟันของลูกจะกลายเป็นเรื่องยาก แต่พอถึงวัยที่ต้องดูแลรักษาสุขภาพช่องปากและฟันอย่างจริงจัง แล้วต้องมาเจอ ลูกไม่ยอมแปรงฟัน ทั้งร้องไห้งอแง อาละวาด ดีดดิ้นไปมาทุกครั้งที่ต้องแปรงฟัน ก็อาจทำให้คุณพ่อคุณแม่เบื่อหน่าย ท้อใจ และยังแปรงฟันให้ลูกได้ไม่สะอาดพออีกด้วย

จากคลังข้อมูลสุขภาพ Health Data Center (HDC) กระทรวงสาธารณสุข ระบุว่า ในปี 2564 เด็กไทยอายุ 3-12 ปี มีปัญหาฟันผุมากกว่าร้อยละ 25 สาเหตุหลักมาจากอาหาการกิน และขาดการดูแลสุขภาพช่องปากที่ถูกต้อง

Dr. Edward H. Moody ทันตแพทย์เด็ก และประธานสมาคมทันตแพทย์สำหรับเด็กแห่งอเมริกา American Academy of Pediatric Dentistry (AAPD) ระบุว่า สุขภาพช่องปากของเด็กๆ มักจะถูกมองข้ามไปในช่วงปีแรกของชีวิต เด็กเล็กที่ฟันผุหรือต้องเสียฟันน้ำนมเร็วเกินไป จะมีโอกาสเกิดปัญหาสุขภาพฟัน และตามมาด้วยโรคทันตกรรมอื่นๆ เมื่อมีฟันแท้ขึ้นได้

นี่เป็นเหตุผลที่เด็กเล็กหรือเด็กอายุ 3–6 ปี ยังควรให้คุณพ่อคุณแม่ช่วยแปรงฟันเพื่อดูแลรักษาความสะอาดช่องปากและฟันอย่างใกล้ชิด แต่ในขณะเดียวกัน ลูกก็ควรที่จะเรียนรู้วิธีการแปรงฟัน และการดูแลสุขภาพช่องปากที่ถูกต้องควบคู่กันไปด้วย

เพื่อเป็นตัวช่วยให้คุณพ่อคุณแม่ที่ ลูกไม่ยอมแปรงฟัน และเตรียมความพร้อมให้ลูกสามารถแปรงฟันให้สะอาดได้เองก่อนเข้าสู่วัยประถม เรามีไอเดีย 4 วิธีชวนลูกแปรงฟันให้สนุกและถูกวิธีมาฝากค่ะ

1. แปรงฟันด้วยกันเป็นกิจวัตร

ความจริงแล้ว คุณพ่อคุณแม่สามารถดูแลสุขภาพช่องปากให้ลูกได้ตั้งแต่แรกเกิด ด้วยการทำความสะอาดเหงือกและลิ้นของลูกให้เป็นกิจวัตรเพื่อสร้างความคุ้นเคย และเมื่อฟันน้ำนมซี่แรกขึ้น ก็เริ่มแปรงฟันให้ลูกได้ทันที

#จัดท่าแปรงฟันให้ลูก เด็กๆ มักจะไม่ชอบแปรงฟัน แล้วแสดงออกเป็นการงอแงหรือวิ่งหนีเลยก็มี คุณพ่อคุณแม่จึงต้องใช้วิทยายุทธ์ล็อกตัวลูก แล้วจับลูกแปรงฟันในท่านอน  หรือหากลูกยอมหยุดยืนให้แปรงฟัน แต่ก็ยุกยิกไปมาไม่หยุด คุณพ่อคุณแม่จะลองเปลี่ยนจากยืนหันหน้าแปรงฟันให้ลูกเป็นยืนอยู่ด้านหลัง แล้วให้ลูกเงยหน้าเล็กน้อย ก็จะช่วยให้คุณพ่อคุณแม่แปรงฟันให้ลูกได้ถนัดมือและปลอดภัยกับลูกมากขึ้น

#แปรงฟันด้วยกันก็ได้ เมื่อลูกเข้าสู่วัยอนุบาล ถึงแม้จะเป็นวัยที่ควรมีคุณพ่อคุณแม่ช่วยแปรงฟันให้เพื่อความสะอาดของฟันลูก แต่วัยนี้ก็เหมาะที่จะฝึกให้ลูกเรียนรู้การแปรงฟันด้วยตัวเองเช่นกัน เพราะเป็นวัยที่กล้ามเนื้อมัดเล็กทำงานได้ดีขึ้น สามารถจับแปรงสีฟันได้อย่างมั่นคง และยังเป็นวัยแห่งการเลียนแบบพฤติกรรมอีกด้วย ดังนั้น คุณพ่อคุณแม่ควรใช้โอกาสนี้ชวนลูกเข้าห้องน้ำและแปรงฟันไปพร้อมกันเลยค่ะ

#ผลัดกันแปรงก็ดี เปิดโอกาสให้ลูกได้เรียนรู้และฝึกฝนการแปรงฟันด้วยตัวเอง ผ่านเกมผลัดกันแปรง โดยให้ลูกเป็นฝ่ายเริ่มแสดงความสามารถด้วยตัวเองก่อน ส่วนคุณพ่อคุณแม่มาแปรงฟันให้ลูกปิดท้าย

#อธิบายเหตุผลที่ต้องแปรงฟัน หากลูกไม่ยอมง่ายๆ คุณพ่อคุณแม่ให้เวลาลูกสักครู่ แล้วเริ่มอธิบายถึงความสำคัญของการแปรงฟัน เช่น แปรงฟันแล้วทำให้ปากสะอาด ฟันไม่ผุ ลูกก็จะไม่ปวดฟัน และมีฟันที่แข็งแรงไว้ใช้กินอาหารต่อไป

2. แปรงฟันให้สนุกด้วยนิทาน

#ใช้ความสนุกสยบความดื้อรั้น คุณพ่อคุณแม่สามารถกระตุ้นและส่งเสริมให้ลูกรักการแปรงฟันได้ด้วยการเล่านิทานหรือสร้างตัวละครที่ทำให้ลูกรู้สึกสนุกสนานกับการแปรงฟันมากขึ้น

นอกจากเรื่องเล่าที่สนุกแล้ว เพื่อให้เด็กๆ เรียนรู้ขั้นตอนการแปรงฟันอย่างถูกวิธี และยอมแปรงฟันด้วยตัวเอง สมาคมทันตแพทย์สำหรับเด็กแห่งอเมริกา (AAPD) แนะนำว่า ให้คุณพ่อคุณแม่พรินต์ขั้นตอนการแปรงฟัน ที่มีตัวการ์ตูนที่ลูกชอบใส่กรอบหรือเคลือบกันน้ำติดไว้ที่หน้ากระจก แล้วให้ลูกลองแปรงฟันด้วยตัวเอง ตามวิธีที่ตัวการ์ตูนสอน ก่อนที่คุณพ่อคุณแม่จะกลับมาสำรวจผลงานและแปรงซ้ำให้สะอาด

#เปิดเพลงแปรงฟัน สำหรับเด็กๆ สายแดนซ์หรือชอบเสียงดนตรี สามารถกระตุ้นให้ลูกอยากแปรงฟันด้วยเพลงที่ลูกชอบ หรือเพลงแปรงฟัน ก็จะช่วยให้ลูกแปรงฟันได้ครบตามเวลาได้มากขึ้น

#ผู้ช่วยในการแปรงฟัน หากลูกยังไม่มีทีท่าว่าจะยอมง่ายๆ ลองให้ลูกรับบทเป็นคนแปรงฟันให้กับกับตุ๊กตาตัวโปรดดูบ้าง อาจจะทำให้ลูกใจอ่อนและยอมให้คุณพ่อคุณแม่แปรงฟันให้แต่โดยดี

3. เล่นเกม อย่ากลืนยาสีฟันนะ

#ลูกชอบกลืนยาสีฟัน Dr. Angela Ly ทันตแพทย์ที่ Your Smile Clinic เมืองแมนเชสเตอร์ ประเทศอังกฤษ อธิบายว่า เด็กเล็กอายุต่ำกว่า 2 ปี มักจะชอบกลืนยาสีฟัน เพราะยังเล็กเกินกว่าจะเข้าใจวิธีการบ้วนมาด้วยตัวเอง รวมถึงการที่ยาสีฟันสำหรับเด็กมักจะมีกลิ่นหอมและรสชาติดี เพื่อกระตุ้นให้เด็กๆ อยากแปรงฟันมากขึ้น

#ลูกกลืนยาสีฟันจะเป็นอะไรหรือเปล่า ดร. ลี ให้ความเห็นเกี่ยวกับการกลืนยาสีฟันของเด็กว่า โอกาสที่จะมีอาการข้างเคียงเพราะยาสีฟันเป็นไปได้น้อยมาก ยกเว้นลูกจะทำการกินยาสีฟันเข้าไปทั้งหลอด ก็อาจอาการคลื่นไส้ อาเจียน กล้ามเนื้อกระตุกและชัก ซึ่งเป็นกรณีที่เกิดขึ้นยาก แต่หากเกิดอาการดังกล่าวแล้ว ต้องรีบนำลูกส่งโรงพยาบาลทันที

ทางด้านข้อมูลของทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทยระบุว่า การกลืนยาสีฟันมากเกินไป จะทำให้ลูกอาจได้รับฟลูออไรด์มากเกินไป และมีโอกาสที่จะเกิดผลข้างเคียง โดยเฉพาะในเด็กเล็กอายุต่ำกว่า 2 ปี อาจทำให้ฟันแท้ซี่หน้าบนตกกระได้ เพราะเป็นช่วงเวลาที่เสี่ยงต่อการเกิดฟันตกกระได้มากที่สุด

  #เทคนิคสอนลูกบ้วนยาสีฟัน Dr. Emily Hahn ทันตแพทย์เด็กโรงพยาบาลเด็กเซนต์หลุยส์ ประเทศสหรัฐอเมริกา แนะนำว่า ระหว่างแปรงฟัน หรือหลังแปรงฟันเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้คุณพ่อคุณแม่ช่วยจับศีรษะลูกให้โน้มไปข้างหน้า และก้มหน้าลงเหนืออ่างล้างหน้าเล็กน้อย แล้วให้ลูกอ้าปากปล่อยให้ยาสีฟันไหลออกจากปาก เพื่อลดปริมาณยาสีฟันที่กลืนลงไปโดยไม่ได้ตั้งใจ และสามารถใช้เทคนิคนี้ เมื่อต้องสอนลูกบ้วนน้ำเปล่าหลังแปรงฟันก็ได้

  #บีบยาสีฟันเท่าเมล็ดข้าวและเม็ดถั่ว ตามคำแนะนำของทันตแพทย์เด็กในรัฐอิลลินอยส์ ระบุว่า เด็กอายุต่ำกว่า 3 ขวบ ให้บีบยาสีฟันที่ผสมฟลูออไรด์ขนาดเท่าเม็ดข้าว ลงบนแปรงสีฟันก็เพียงพอแล้ว ส่วนเด็กวัยอนุบาล 3–6 ปี ให้บีบยาสีฟันเท่าเมล็ดถั่วลันเตา หรือเมล็ดข้าวโพดก็ยังได้

เช่นเดียวกับทันตแพทยสมาคมแห่งประเทศไทยฯ ที่ระบุว่า คุณพ่อคุณแม่สามารถแปรงฟันให้กับลูกได้ตั้งแต่ฟันน้ำนมซี่แรก และให้ใช้ยาสีฟันแตะขนแปรงแค่พอเปียก โดยมีคุณพ่อคุณแม่ต้องเป็นคนแปรงฟันให้ลูกและใช้ผ้าชุบน้ำบิดหมาดๆ ช่วยเช็ดฟองออกจากปากลูก

และช่วงอายุ 3–6 ปี ให้บีบยาสีฟันเท่ากับความกว้างของแปรง จนเมื่อลูกอายุ 6 ปีขึ้นไป ค่อยปรับมาเป็นปริมาณตามความยาวของแปรง โดยให้ลูกหัดแปรงฟันด้วยตัวเองและคุณพ่อคุณแม่คอยตรวจความสะอาดซ้ำทุกครั้ง

4. มาชวนลูกแปรงฟันให้ถูกวิธีกันเถอะ

#สูตรสอง-สอง-สอง กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข มีคำแนะนำให้คุณพ่อคุณแม่ชวนลูกแปรงฟันให้ถูกวิธีด้วยสูตร 2-2-2 คือ แปรงฟันด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์อย่างน้อยวันละ 2 ครั้งเช้าและก่อนนอน แปรงฟันนานอย่างน้อย 2 นาที และไม่กินอาหารหรือเครื่องดื่มหลังแปรงฟันนาน 2 ชั่วโมง

#แปรงสีฟันต้องแห้ง ก่อนแปรงฟัน สามารถล้างแปรงสีฟันของลูกด้วยน้ำเปล่า แล้วสะบัดน้ำออกให้แห้งที่สุด ก่อนบีบยาสีฟัน เพราะแปรงสีฟันที่เปียกจะทำให้เกิดฟองมากเกินไป ทำให้แปรงฟันลูกได้ยากและเมื่อแปรงฟันเสร็จแล้ว ต้องไม่ลืมที่จะแปรงลิ้นด้วย

#แปรงฟันเสร็จไม่ต้องบ้วนน้ำ จากข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุขนิวซีแลนด์ ระบุว่า เมื่อเด็กๆ อายุมากกว่า 1 ขวบ ควรแปรงฟันให้ลูกนานสองนาที และต้องแปรงให้ทั่วแปรงด้านหน้าและด้านในของฟัน ฟันกรามด้านล่างบน รวมทั้งบริเวณฟันที่ใกล้กับเหงือก จากนั้นให้บ้วนยาสีฟันออกโดยไม่ต้องล้างน้ำเปล่า เพราะฟลูออไรด์ที่เหลืออยู่เล็กน้อยจะช่วยปกป้องฟันของเด็กๆ ได้

#ตรวจสุขภาพช่องปากและฟันเป็นประจำ (ทั้งครอบครัว) คุณพ่อคุณแม่สามารถเช็กสุขภาพฟันให้ลูกได้ด้วยการยกริมฝีปากของลูกขึ้น เพื่อตรวจดูฟัน สังเกตความขาวและเรียบ ไม่มีคราบสีน้ำตาลหรือสีเหลืองมาเกาะ หากสังเกตพบจุดสีน้ำตาลบนฟัน แสดงว่าฟันเริ่มผุ ควรพาลูกไปปรึกษาทันตแพทย์ เพื่อรักษาฟันของลูกในระยะยาว

— อ่านบทความ: 7 วิธีให้ลูกยอมแปรงฟันแต่โดยดี แบบไม่ต้องเสียน้ำตา

อ้างอิง
verywellfamily
health.govt.nz
mychildrensteeth
ทันตแพทย์สมาคมประเทศไทย
popsugar
pr.moph