สำหรับเด็กๆ แล้ว ‘นิทาน’ คงเปรียบเสมือนโลกใบหนึ่ง ที่เต็มไปด้วยรสชาติแห่งความสนุก รสชาติแห่งคติแง่คิด และรสชาติแห่งจินตนาการที่หอมหวานอย่างไม่มีวันรู้จบ โดยหากให้พูดถึงข้อดีของหนังสือนิทาน เชื่อว่าวันนี้คงบอกไม่หมดแน่ เพราะมันมีมากมายจนไม่รู้จะเริ่มอย่างไรดี

คามิชิไบ (Kamishibai) คืออะไร

• คามิชิไบ คือ ศิลปะการเล่านิทานด้วยกระดาษของประเทศญี่ปุ่น โดยการใช้กล่องไม้ที่มีบานพับและเล่าเรื่องด้วยการดึงภาพนิทานที่ซ้อนกันอยู่ออกทีละรูป เหมือนการดูเรื่องเล่าผ่านโรงละครกล่องไม้นั่นเอง

ความเป็นมาของคามิชิไบ

• ในประเทศญี่ปุ่น ช่วงศตวรรษที่ 12 พระสงฆ์ใช้วิธีเล่าธรรมะด้วยภาพวาดเพื่อสื่อสารกับกับคนที่อ่านหนังสือไม่ออก

• คามิชิไบเป็นที่นิยมอย่างมากในปี 1930 เพราะสภาพเศรษฐกิจที่ได้รับผลกระทบจากสงครามโลกครั้งที่ 1 ทำให้กลุ่มคนว่างงานเริ่มผันตัวมาเป็นนักเล่านิทานคามิชิไบตามท้องถนน เมื่อแสดงจบก็จะขายขนม ลูกอม หรือของกระจุกกระจิกต่างๆ

• กระทั่งในปี 1950 โทรทัศน์เริ่มเข้ามามีบทบาทมากขึ้นจนได้รับฉายาคามิชิไบไฟฟ้า จึงทำให้คามิชิไบแบบเดิมเสื่อมความนิยมลงในที่สุด

• ในปัจจุบันคามิชิไบถือเป็นรูปแบบการเล่านิทานเก่าแก่ มีการนำไปใช้ในการเรียนการสอน และตามเทศกาลงานศิลปะต่างๆ

เสน่ห์และจุดเด่นของคามิชิไบ

• ด้านหน้าของนิทานเป็นรูปภาพ ส่วนด้านหลังเป็นตัวหนังสือ จะแตกต่างกับหนังสือภาพที่ทั้งตัวหนังสือและภาพอยู่หน้าเดียวกัน

• คามิชิไบเป็นนิทานที่เล่าไปทีละแผ่น เมื่อเล่าจบจะดึงแผ่นเดิมออก จึงทำให้ผู้ฟังมีสมาธิจดจ่อมากขึ้น

• นิทานคามิชิไบบางเรื่องต้องอาศัยการพูดคุยโต้ตอบกับคนฟัง เป็นเหมือนการช่วยผลักให้เรื่องราวไปต่อ จนเกิดความรู้สึกร่วมกันระหว่างผู้เล่าและผู้ฟัง

นิทานคามิชิไบที่น่าสนใจ

• ookiku ookiku ookiku naare kamishibai (เรื่องและภาพ: โนริโกะ มัตซึอิ, สำนักพิมพ์ โดชินฉะ)

• Ahiru No Osuma (เรื่อง: เซซิ โฮริโอะ, ภาพ: เซโซ ทาจิมะ, สำนักพิมพ์ โดชินฉะ)

• Yasashii Mamono Bappa (เรื่อง: เอ็ตซึโกะ โนซากะ ภาพ: ยาสุโยชิ โบตัน, สำนักพิมพ์ โดชินฉะ)

อ้างอิง
กิจกรรม “The Art of Kamishibai เล่าศิลป์ คามิชิไบ”
kamishibaiuniverse
theconversation
youtube.com/watch